به گزارش خبرنگار انجمن صنفی شرکت های صنعت آب وفاضلاب به نقل از ایلنا هدایت فهمی در گفت‌وگو با این رسانه ، درباره چالش کشورها با آب‌های مشترک و مرزی اظهار داشت: در خصوص رودهای مرزی در دنیا کاریزما و ایجاد کنوانسیون‌ها و یا شورای هماهنگی و کمیسیون‌های همکاری رودخانه‌های مشترک را پیشنهاد می‌کنند و باید پروتکل‌هایی برای کشور بالادست و پایین‌دست برای رهاسازی و بهره‌برداری از آب وجود داشته باشد.

وی افزود: اکنون در شرق کشور با کشور افغانستان یک پروتکل داریم که حجم مشخصی از آب باید رهاسازی شود، برای کشورهای دیگر مثل عراق هم باید بر اساس کنوانسیون رودخانه‌های مشترک که دو اصل مهم دارند، عمل کنیم. اگر این اصول رعایت شود می‌توان به تفاهم رسید، با ترکیه، سوریه و عراق هم یک کنوانسیون و شورای برنامه‌ریزی بین‌رودان (دجله و فرات) ایجاد کردیم که مسائل از طریق دیپلماسی آب حل و فصل شود. 

مدیر کل سابق دفتر برنامه‌ریزی کلان آب و آبفای وزارت نیرو با بیان اینکه راه‌حل مشکلات مربوط به آب‌های مشترک مرزی استفاده از دیپلماسی آب است، گفت: ایران باید در این زمینه بیشتر فعال شود و مسئله را از طریق مذاکره و گفت‌وگو حل کند، در بحث رودخانه‌های مرزی که در کنوانسیون 1997 مصوب شده دو اصل مهم وجود دارد؛ یک رعایت انصاف و عدالت بالادست و پایین‌دست رودخانه مشترک که باید اجرا شود و آب به صورت منصافانه بر حسب شرایط و حقابه به طرفین تعلق بگیرد و دومین اصل عدم اضرار به طرف دیگر است.

وی تاکید کرد: مثلا ترکیه حق ندارد آب را در بالادست چنان کنترل کند که پایین‌دست نتواند استفاده کند و یا آب به اندازه‌ای کم شود که منجر به ضرر پایین‌دست شود، اما متاسفانه ایران و ترکیه هیچکدام عضو کنوانسیون یادشده نیستند. در حالی که شرط کنوانسیون این است که اعضا ناچارند به قوانین بین‌المللی احترام بگذارند و به آن عمل کنند.

فهمی یادآور شد: آنچه مسلم است باید حقوق پایین‌دست مراعات شود نمی‌توان همه آبی که سرچشمه آن در کشور ما است کنترل کنیم و سهم پایین‌دست را نادیده بگیریم، باید منصفانه و با رعایت اصل عدالت و عدم اضرار آب را از طریق تشکیل شورای کمیته هماهنگی بین دو کشور تقسیم کنیم، باید پروتکل ایجاد و  مشخص شود که از آب موجود چه میزان به پایین‌دست و چه میزان داخل کشور استفاده شود. بنابراین بحث آب می‌تواند هم یک ابزار صلح و دوستی و هم یک ابزار اعمال فشار و قدرت در بین کشورها باشد، ما باید سعی کنیم از آب به عنوان یک محور برای صلح و دوستی بین کشورهای همسایه استفاده کنیم و این در فرهنگ و آموزه‌های دینی هم وجود دارد که نمی‌توان آب را بروی دیگران بست. 

وی بیان داشت: مثلا ما ترکیه را محکوم می‌کنیم که همه آب سرچشمه‌های دجله و فرات را کنترل کرده و از آن به عنوان یک اهرم فشار علیه کشورهای دیگر استفاده می‌کند، این مسائل باید از طریق ایجاد پروتکل‌هایی که مورد توافق طرفین باشد حل و فصل شود، همچنان که معتقدیم در شرق کشور ما حقابه داریم و از طریق پروتکلی که با افغانستان داریم باید میزان مشخصی از آب هیرمند به سمت ایران بیاید.

مدیر کل سابق دفتر برنامه‌ریزی کلان آب و آبفای وزارت نیرو خاطرنشان کرد: در همه زمینه‌ها روابط دو کشور از دیپلماسی شروع می‌شود و اگر نباشد قطعا سمت افراطی و انتهاییِ دیپلماسی؛ جنگ است، همانگونه که جنگ 8 ساله ایران و عراق نیز با پاره کردن قرارداد الجزایر در خصوص اروندرود شروع شد و صدام آن توافق را فاقد اعتبار دانست. درست است که آن زمان مسائل مختلفی مطرح بود اما یکی از مباحث مهم هم استفاده از رودخانه مرزی بود. 

وی گفت: اکنون در خصوص تمامی آب‌های مشترک و مرزی چنانچه یکی از طرفین عقلانیت نداشته باشند قطعا دیپلماسی به بن‌بست می‌خورد و در این صورت گزینه مقابل آن یعنی جنگ؛ مطرح می‌شود‌. مسئله آب برای کشورها حیاتی است و امنیت آبی برای هر کشوری اهمیت ویژه دارد، طبیعی است که باید مسائل عقلانی و از طریق دیپلماسی حل شود، اکنون همچنان فضا برای دیپلماسی وجود دارد و می‌توان از طریق گفت‌وگو و شورای برنامه‌ریزی رودخانه‌های مشترک موضوعات را حل و فصل کرد.

انتهای پیام/

به گزارش خبرنگار انجمن صنفی شرکت های صنعت آب وفاضلاب به نقل از ایلنا ابراهیم رئیسی در گفت‌وگو با این رسانه، درباره مناسبات مربوط به آب‌های مرزی اظهار داشت: قبلا جمعیت کشورها کم، نیازهای آبی مشخص بود و تغییرات اقلیم هم زیاد نبود، بنابراین آب به همه می‌رسید. اما گسترش تکنولوژی و مهار آب و در عین حال مسئله‌ای بنام هژمونی و قدرت‌نمایی بین کشورها باعث شد اوضاع تغییر کند و آب هم به یکی از عوامل برتری‌جویی تبدیل شد، همانگونه که بحث از قدرت نظامی و قدرت بود، قدرت کنترل نهاده‌های مختلف از جمله آب هم یکی از مباحث بود. اکنون آب شیرین با این حجم کم یکی از مسائل مهمی است که باید مورد بررسی قرار گیرد. 

وی افزود: برخی کشورها تکنولوژی مختلفی داشته‌اند و زودتر نسبت به تنظیم آب مورد نیاز خود اقدام کردند و برخی دیرتر، نتیجه اینکه برخی منتفع شدند و برخی دیگر هیچ نفعی حاصل نکردند و اکنون مهم اینکه منازعاتی بوجود آمده که باید حل شود. در این راستا سازمان ملل ورود و کنوانسیون‌هایی ایجاد کرد که البته هیچگاه کشورهای بالادست عضو آن نشدند. 

این تحلیلگر حوزه آب گفت: اکنون آب جدای از اینکه یک مسئله اقتصادی است یک مسئله محیط زیستی نیز هست، همچنین یک مسئله متاثرکننده مسائل فرهنگی و مهم‌تر از همه اینکه منجر به مهاجرت شده و امروز بحث بر سر این است که چگونه این مسائل قابل حل است؟ حل مسئله چگونه است؟ آیا باید با جنگ و دعوا حل شود؟ 

وی در ادامه به موضوع آب‌های مشترک با افغانستان پرداخت و بیان داشت: مسئله ما با این کشور این است که زمان هرج و مرج در افغانستان مناسبات‌مان به هم خورد و اکنون افغان‌ها سعی دارند با این اهرم ما را تحت فشار قرار دهند، همان‌گونه که ترکیه می‌تواند عراق و سوریه را تحت فشار قرار دهد. در این شرایط راه‌حل حتما مذاکره است، ولی یادمان باشد این مذاکرات برابر نیست، زیرا افغانستان در بالادست قرار دارد و ما در پایین‌دست. ترکیه زودتر سد احداث کرده و ما نتوانستیم آب را مهار کنیم بنابراین در مذاکره باید بدانیم در حالت برابر نیستیم و گفت‌وگو باید باتوجه به شرایط‌مان باشد. 

رئیسی تصریح کرد: در شرایط امروز آب، نکته این است که باید تمرکز بر تقسیم ارزش تولید شده از آب به جای تقسیم آب باشد و این راه‌حلی است که کشورها می‌توانند پروژه‌های مشترک ایجاد کنند و به جای تقسیم آب منافع حاصل از پروژه‌ها را تقسیم کنند. مدیریت یکپارچه حوضه‌های آبریز داخل و خارج از مرزها نیز یکی دیگر از راه‌حل‌ها است که نیاز به همکاری بین‌المللی دارد.

وی خاطرنشان کرد: هر کشوری باید از آب به عنوان نهاد توسعه استفاده کند، اما در اینکه پایین‌دست هم حق دارد بحثی نیست، همانگونه که ما هژمونی خودمان را از طریق آب به عراق اعمال می‌کنیم، طبیعی است که ترکیه هم با پروژه گاپ بر سوریه و عراق و با پروژه داپ که روی سرشاخه‌های ارس شروع به سدسازی می‌کند و می‌تواند کشورهای آذربایجان، ایران و ارمنستان را تحت‌تاثیر قرار دهد.

این کارشناس حوزه آب با بیان اینکه ما باید دیپلمیاسی فعال‌تری در مورد آب‌های مرزی داشته باشیم، گفت: در این خصوص نقش دفتر آب‌های مرزی وزارت نیرو و وزارت خارجه بسیار مهم است، اکنون شاید هم دیر شده باشد، اما در هر حال جذب نیروهای متخصص مباحث حقوقی و منابع آبی خیلی واجب است تا در مذاکرات کمک کنند، زیرا همواره اینگونه بوده که طرف خارجی در مذاکرات با تیم‌های ورزیده حاضر می‌شود ما ساز و کار لازم از لحاظ تجربه مذاکراتی و حمایت‌هایی که باید به طور کلی انجام شود نداریم و این مسئله‌ای است که باید به آن توجه کنیم.

وی درباره اینکه آیا همچنان زمان برای حل مسائل آب‌های مرزی وجود دارد یا خیر، گفت: همیشه چیزهایی داریم که قابل مذاکره و مبادله باشد. مثلا ترکیه اکنون تولید آب می‌کند که باید برای آن بازار داشته باشد، در مورد سرشاخه‌های ارس هنوز دیر نشده و قابل مذاکره است، در سرشاخه‌های دجله و فرات هم درست است که سدها احداث شده اما نحوه مدیریت بهره‌برداری از آب سدها قابل مذاکره است. در هر مذاکره در یک بازی برد-برد می‌توان تصمیم گرفت، بعبارت دیگر اگرچه سد احداث شده اما به این معنا نیست که حتما به پایین‌دست آبی نمی‌رسد، دریچه سد باز و متناسب آب وارد می‌شود، اما باید مذاکره شود.

رئیسی ادامه داد: در مبادلات آبی تعیین منافع و هزنیه‌ها بسیار مهم است و در این خصوص حساسیت وجود دارد، اکنون ما بابت سدسازی‌های ترکیه و آسیب دیدن هورالعظیم بسیار متضرر شده‌ایم، بنابراین باید بدانیم منافع ناشی از این آبی که با ترکیه معامله می‌کنیم چقدر است، هر نوع مذاکره و استفاده از ابزار اقتصادی منجر به بهبود شرایط می‌شود یا خیر. در هر حال راه باز است به شرطی که دستگاه‌های مختلف هماهنگ باشند.

وی یادآور شد: وزارت نیرو به تنهایی نمی‌تواند کاری پیش ببرد، وزارت خارجه و صنایع و شورای عالی امنیت ملی در کنار هم باید این قضیه را پیش ببرند تا بتوانیم برای شرایط بهتر بهره ببریم.

انتهای پیام/