به گزارش خبرنگار انجمن صنفی شرکت های صنعت آب وفاضلاب به نقل از ایرنا، دکتر جهانشیر محمدزاده هابیلی سه‌شنبه در شانزدهمین همایش ملی علوم و مهندسی آبخیزداری ایران که در دانشگاه شیراز برگزار شد، اظهار داشت: اولین مشکل این سد مربوط به پایین بودن کیفیت آب ورودی به مخزن سد است، زیرا به دلیل وجود منابع شور کننده متعدد در حوضه آبریز بالادست سد، شوری آب رودخانه زهره در محل سد زیاد است؛ با توجه به داده های موجود، متوسط شوری آب رودخانه زهره در محل سد بیش از ۲۰۰۰ میکروموس بر سانتیمتر است.
این استاد و پژوهشگر دانشگاه شیراز مشکل دوم این سد را مربوط به قرار گرفتن ۷۰ درصد از مساحت مخزن سد بر روی سازند گچساران دانست و گفت: با توجه به اینکه گچ یکی از واحدهای اصلی تشکیل دهنده سازند گچساران است و قدرت انحلال پذیری آن در آب زیاد است ، انحلال گچ باعث تشدید شوری آب ذخیره شده در مخزن سد می شود.
وی در ادامه گفت: مشکل سوم این سد مربوط به تشدید شوری توسط پدیده تبخیر از سطح آزاد آب مخزن سد است، زیرا به دلیل قرارگیری مخزن سد چمشیر در یک ناحیه گرم و خشک، تبخیر از سطح آب مخزن سد زیاد بوده و می تواند تا بیش از ۱۰ درصد شوری آب ذخیره شده در مخزن سد را زیاد کند.
محمدزاده هابیلی افزود: با توجه به نبود اطلاعات مستند در ارتباط با رخنمود نمک سازند گچساران در داخل مخزن سد، در زمینه تاثیر این موضوع بر شوری آب مخزن نمی توان با قطعیت اظهار نظر کرد ولی با این وجود، ترکیب سه عامل شور بودن آب ورودی به مخزن سد، انحلال گچ سازند گچساران و تبخیر باعث می شود که شوری آب خروجی از مخزن سد زیاد باشد. با توجه به اینکه تولید انرژی برقآبی یکی از اهداف تعریف شده برای سد چمشیر است، افزایش میزان خوردگی در توربین‌ها مهم‌ترین آسیبی است که ورود آب‌شور به آن ایجاد می‌کند و می تواند باعث تعطیلی کار توربین‌ها شود.
استاد و پژوهشگر دانشگاه شیراز در ادامه گفت: مشکل چهارم سد چمشیر مربوط به وجود یک پهنه شور در بستر رودخانه زهره است که در حدود ۲ کیلومتری پایین دست محل سد چمشیر و در مرز بین سازندهای میشان و گچساران قرار دارد. این پهنه شور در حقیقت یک چشمه شور است و سالانه در حدود ۲۹۰ هزار تن نمک را وارد رودخانه زهره می کند.
به گفته وی، در حالتی که دبی رودخانه زهره ۷ مترمکعب بر ثانیه باشد، پهنه شور باعث افزایش شوری آب رودخانه از ۲۵۰۰ به ۴۳۰۰ میکروموس بر سانتیمتر می شود. بنابراین آب شور خروجی از مخزن سد در اثر اضافه شدن آب شور خروجی از پهنه شور، شورتر می شود و به دلیل شوری بیش از حد، برای مصارف شرب و صنعت مناسب نبوده و فقط می تواند برای آبیاری گونه های مقاوم به شوری مثل درخت نخل و آن هم با حداقل بازدهی از نظر کمیت و کیفیت محصول استفاده شود.
محمدزاده هابیلی اضافه کرد: علاوه بر مشکلات ذکر شده، بزرگترین مشکل در ارتباط با سد چمشیر مربوط به محل تغذیه آب پهنه شور است. بر مبنای نظر تعدادی از محققین و کارشناسان، آب شور خروجی از پهنه شور، آب عمیق و یا شورابه میادین نفتی است که از طریق گسل چمشیر در بستر رودخانه زهره تخلیه می شود ولی تا به حال اطلاعات مستندی در این زمینه منتشر نشده است.
به گفته وی، به منظور تعیین منشا تغذیه آب و نمک پهنه شور رودخانه زهره در پایین دست سد چمشیر، از داده های اندازه گیری شده ترکیب شیمیایی آب رودخانه زهره در هشت ایستگاه در بالادست و پایین دست سد چمشیر و همچنین ۱۵ چشمه در پایین دست سد چمشیر استفاده شده است.
بر این اساس، این داده ها توسط شرکت مهندسین مشاور مهاب قدس در شهریور ۱۳۸۷ برداشت شده است. نتایج بررسی هیدروشیمیایی این آبها بر مبنای روشهای معمول در علم آبشناسی نشان می دهد که بر خلاف تصورات موجود منشا تغذیه آب پهنه شور، آب عمیق و یا شورابه میادین نفتی نیست بلکه فرار آب از بستر رودخانه زهره منبع تغذیه آب پهنه شور و انحلال نمک سازند گچساران منشا شوری آن است.
استاد دانشگاه شیراز اضافه کرد: با توجه به قرار گرفتن محل تغذیه آب پهنه شور در داخل مخزن سد، آبگیری مخزن سد چمشیر باعث افزایش گرادیان هیدرولیکی آب خروجی از پهنه شور و همچنین افزایش سطح تغذیه پهنه شور می شود. در نتیجه دبی و نمک خروجی از محل پهنه شور به داخل رودخانه زهره به شدت افزایش یافته و باعث افزایش شدید شوری رودخانه زهره در پایین دست سد چمشیر و مناسب نبودن آب رودخانه حتی برای گونه های زراعی و باغی مقاوم به شوری می شود.
محمدزاده هابیلی گفت: توصیه می شود که قبل از آبگیری سد، با انجام یک مطالعه دقیق و بیطرفانه منشا تغذیه آب و نمک پهنه شور پایین دست سد چمشیر با دقت بیشتری تعیین شود و در صورت تایید، نتایج این تحقیق، مخزن سد آبگیری نشود.
موافقان و مخالفان سد چمشیر
یکی از سدهای بزرگ در دست اجرای کشورمان سد چم شیر در گچساران با پیشرفت فیزیکی ۷۸درصد است که با وجود مزیت های پرشمار اما برخی کارشناسان نسبت به خطرات احتمالی زیست محیطی آن نگرانند.
مخالفان سد چمشیر از جنبه زیست محیطی به موضوع نگاه کرده اند و می‌گویند به دلیل سازند های منطقه و شوری آب احتمال تکرار تجربه تلخ سد گتوند پس از آبگیری سد چم شیر وجود دارد و نسبت به آینده این سد هشدار می دهند.
اما موافقان با اشاره به اینکه برای احداث این سد بیش از ۲۰ سال پژوهش های کارشناسی از سوی محققان دانشگاه های بزرگ کشور انجام شده تاکید می کنند که بررسی ها نشان می دهد که نه تنها گنبد نمکی بلکه حتی بیرون زدگی نمک هم در آب این منطقه وجود ندارد.
موافقان بهره برداری از این سد می گویند: براساس بررسی های انجام شده خسارت های سیل در سال های ۱۳۷۰ تا ۸۵ تنها در استان خوزستان به ارزش پول آن سال ها ۵۷۰ میلیارد تومان بوده است و از آنجا که بخش عمده ای از باران های حوزه آبریز رودخانه زهره سیلابی است بنابراین بهره برداری از سد چم شیر برای به حداقل رساندن خسارت های سیلاب ها البته با ملاحظات زیست محیطی ضروری است.
در حالی که کارشناسان سازه های آبی با بادآوری اینکه در ۵۴ سال گذشته ۳۲ دوره کمتر از بارندگی های نرمال در کشورمان و حوزه رودخانه زهره خشکسالی های زیادی را در سال های اخیر تجربه کرده اعتقاد دارند: تکمیل سد چم شیر کمک بزرگی به تامین آب مورد نیاز استان های جنوبی کشور می کند اما مخالفان هم با استناد به تجربه دیگر سدهای گچساران مانند کوثر که میزان شوری آب پس از آبگیری افزایش یافت نسبت به انجام تحقیقات بیشتر تاکید می کنند.
همچنین مخالفان با بیان اینکه تعداد زیادی درخت جنگلی در مسیر احدات سد از بین می‌رود باعت افزایش نگرانی ها شده اند در حالی که موافقان هم می‌گویند به جای درختان قطع شده نهال های جدید کاشته می شود.
موافقان با یادآوری این نکته که تولید انرژی برق آبی یکی دیگر از مزیت های سد چم شیر است تاکید می کنند: بهره وری از سدها برای تولید برق یکی از کم هزینه ترین راهکارهای تولید برق از نظر آلودگی های زیست محیطی است.
سرپرست تیم نظارتی سد چمشیر در این باره گفته است: براساس بررسی هایی که با مشارکت شرکت های پژوهشی و دانشگاه های تهران و شیراز انجام شده به هیچ عنوان گنبد نمکی یا بیرون زدگی نمک در این منطقه وجود ندارد.
ساسان بهزادی بیان کرد: حداقل هفت تیم مشاور متشکل از صاحب نظران سدسازی کشور طی سال های ۱۳۷۶ تا ۱۳۹۸ در مورد این سوال که آیا سازند گچساران بر روی آب سد اثر دارد یا خیر پژوهش و بررسی انجام داده اند.
وی ابراز داشت: نتایج همه این بررسی ها نشان داد که در مخزن سد نه تنها گنبدهای نمکی بلکه بیرون زدگی نمک هم وجود نداشته است.
بهزادی در مورد روند تحقیقات سد چمشیر اظهار داشت: این بررسی ها در ۱۰۰حلقه چاه و گستره ۲ هزار متری انجام شده است.
سرپرست تیم نظارتی سد چمشیر ادامه داد: نمک مذکور در عمق ۴۰ متری زمین مشاهده شده که خارج از حوزه گردش هیدرولوژی است.
وی ابراز داشت: ۳۸ نمونه از این تعداد چاه برداشت و ۱۴ نمونه به آزمایشگاه کانی شناسی ارسال شد که پس از سیر مراحل و خرد شدن سنگ ها تنها چهار مورد از نمونه های انجام شده آن هم سه درصد نمک داشته اند.
نگاهی به حوضه آبریز
سد چمشیر بر روی رودخانه زهره در حال احداث است. رودخانه زهره بر اساس شهرها و دشت‌های که در مسیر خود از نزدیکی آنان می‌گذرد به نام‌ها مختلفی مثل اردکان، شش پیر، فهلیان و زیدون نامگذاری شده اما نام رسمی آن رودخانه زهره و بر اساس آخرین شهری که از آن می‌گذرد و به دریا می‌ریزد رودخانه هندیجان نیز نامیده می‌شود.
این رودخانه از دو رود فهلیان و تنگ شیو در شهرستان ممسنی در استان فارس و خیرآباد در منطقهٔ دهدشت در استان کهگیلویه و بویراحمد سرچشمه می‌گیرد.
رودخانه زهره یا هندیجان با طول تقریبی حدود ۴۷۵ کیلومتر در سه استان فارس ،کهگیلویه و بویراحمد و خوزستان جریان دارد اما با وجود نیاز این استان ها به آب و خطرات سیلاب هنوز سدی برای مهار آب آن احداث نشده است.
انتهای پیام/
